In een bericht op mijn Facebook ontdek ik dat het vandaag ' Holocaust Memorial Day' is. Men herdenkt hierbij de Joden die omgekomen zijn in de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In heel Griekenland overleefde 81% van de Joodse bevolking die wereldoorlog niet.
In de film Schindler's List zien we hoe een zakenman 1100 Joden van de gaskamers redde door ze op een lijst van werknemers in zijn fabriek te zetten. Ook in Zakynthos had men enkele mensen die een indrukwekkende prestatie leverden, zodat niemand van de 275 Joden die op het eiland leefden afgevoerd werd naar de concentratiekampen.
In mei 1941 werden de Ionische eilanden - waaronder ook Zakynthos - bezet door Italiaanse troepen en het regime van de bezetter was relatief mild. Dat veranderde toen de Duitsers het in 1943 - na de val van Mussolini - overnamen en er een schrikbewind voerden. Ze volgden de bevelen van Hitler maar al te graag op.
Aan het einde van het voorjaar van 1944 stuurden de Nazi's schepen naar de Ionische eilanden om Joden op te halen. Het doel was om alle Joden naar de havenstad Patras te brengen om ze vervolgens op de trein naar Auschwitz te zetten.
Toen de schepen koers zetten naar Zakynthos waren op buureiland Kefalonia al 400 Joden weggehaald. Op Corfu werden 2000 Joden ingescheept, waarna burgemeester Kollas zijn dank uitsprak aan de Duitsers omdat zij het eiland bevrijd hadden van de Joden. Ook op andere plaatsen in Griekenland werkten de autoriteiten en de Orthodoxe kerk samen met de bezetter bij het oppakken en deporteren van de Joden.
Maar op Zakynthos - waar de Joden al generaties lang deel uitmaakten van de bevolking - liep dat anders. Burgemeester Loukas Karrer moest - op bevel van de Duitse commandant - een lijst opstellen met de namen van alle Joden, wat hij weigerde. Onder bedreiging van een pistool droeg de commandant hem op om binnen de 72 uur de lijst aan te leveren. De burgemeester ging naar bisschop Chrysostomos om hem om hulp te vragen.
Chrysostomos besefte dat hij tijd moest winnen om de 275 Joden onder te brengen op veilige plaatsen op het eiland, wat in 3 dagen niet zou lukken. De bisschop ging naar de commandant om extra tijd te vragen, wat hem ook lukte.
Priesters en autoriteiten maakten intussen valse doopcertificaten en identiteitsbewijzen voor de Joodse Zakynthiërs en er werden schuilplaatsen geregeld.
Toen de deadline verstreken was overhandigde de bisschop aan de Duitsers een envelop. Op de lijst stonden slechts 2 namen, die van hem en de burgemeester. Dit zijn de Joden van het eiland verklaarde Chrysostomos, die ook een brief aan Hitler had geschreven waarin hij liet weten dat de Joden op Zakynthos onder bescherming van de bisschop stonden. De nazi-commandant stond perplex en vroeg Berlijn om nieuwe orders.
De Joden waren ondertussen ondergebracht in de bergdorpen, in huizen en op boerderijen van de Grieken. In de maanden die volgden tot het vertrek van de Duitse troepen in oktober 1944, heeft niemand van de 42.000 eilandbewoners hen verraden of iets gezegd over de plaatsen waar de Joden verborgen waren. Door deze zwijgzaamheid is niet één Jood van Zakynthos gedeporteerd naar een concentratiekamp.
De actie van de bisschop en de burgemeester maakte diepe indruk in Israël. Toen Zakynthos in 1953 getroffen werd door de vernietigende aardbeving, was het eerste schip met hulpgoederen afkomstig van Israël.
De Joden uit Zakynthos zijn nooit vergeten wat de geliefde bisschop en burgemeester voor hen hebben gedaan. In 1978 kregen Karrer en Chrysostomos de Yad Vashem-onderscheiding. De hoogste Israëlische onderscheiding voor niet-Joden, die tijdens de Tweede Wereldoorlog - met gevaar voor eigen leven - Joden hebben geholpen om te overleven.
Het verhaal klinkt als een filmscript en die film komt er ook. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de opnamen van een docudrama ' Life will Smile', die later dit jaar in Zakynthos in première zal gaan en daarna zal vertoond worden op verschillende internationale filmfestivals.
Met wat opzoekwerk deze namiddag vond mijn man de exacte plaats van het Joodse kerkhof, alsook de plaats waar de Joodse Synagoge zich bevond. Deze laatste werd helaas door de zware aardbeving van 1953 verwoest. Op die site staan nu twee herdenkingsplaten voor burgemeester Karrer en bisschop Chrysostomos.
Een wandeling naar beide plaatsen staat dit voorjaar beslist op onze planning...
Burgemeester Karrer en Bisschop Chrysostomos
De gedenkplaten op de site waar vroeger de Joodse Synagoge stond
